ሶርያቲክ ኣርትራይተስ/ ሕማም መላግቦ
ሶርያቲክ ኣርትራይተስ (PsA) ምስ ሕማም ቆርበት ሶርያሲስ ተተሓሒዙ ዝኽሰት ዓይነት ሕማም መላግቦ እዩ። PsA ሕዱርን ነድሪ ዝፈጥርን ሕማም መላግቦታት፡ ጅማውቲን ኣሳር ጅማውቲን እዩ።
ምስልታት፡ iStock
ብዛዕባ ሶርያቲክ ኣርትራይተስ
ሶርያቲክ ኣርትራይተስ (PsA) ሓደ ዓይነት ኣርትራይተስ ኮይኑ፡ ኣብ መላግቦታት፡ ጅማውቲን፡ ኣሳር ጅማውቲን ዓንዲ ሕቖን ነድሪ ከስዕብ ይኽእል። እዚ ሕማም ኣብ ሓያሎ ቦታታት ኣካላትና ኣብ ንኣሽቱን ዓበይትን መላግቦታት ዘይምዕሩይ ነድሪ ከስዕብ ዝኽእል ኮይኑ፡ ብሕበጥ፡ ቃንዛን ምጉዳል ዓቕሚን ምንቅስቓስን ዝልለ እዩ። ኣብ መብዛሕትኦም ሰባት፡ ሕማም ቆርበት ሶርያሲስ ቅድሚ ጸገማት መላግቦ ዝኽሰት ኮይኑ፡ ገሊኦም ግን መጀመርታ ጸገማት መላግቦ የማዕብሉ።
ጽንኩርነት ናይቲ ሕማም ካብ ሰብ ናብ ሰብ ይፈላለ እዩ። ኣብ ገለ ሰባት እቲ ሕማም ቀሊል ኮይኑ ቅልል ዝበለ ቃንዛ መላግቦ ጥራይ ክህልዎ እንከሎ፡ ገለ ድማ ኣዝዩ ከቢድ ሶርያቲክ ኣርትራይተስ ኣለዎም፡ እዚ ድማ ንስራሕ መላግቦታት የበላሹን የጥፍእን እዩ።
እቲ ነጸርታ ብክኢላ ናይቲ ዓውዲ እዩ ዝስራሕ። ንሕማም ሶርያቲክ ኣርትራይተስ ንምንጻር ዝሕግዝ ውዱእ መምርሒ የለን፡ ነቲ መርመራ ከረጋግጽ ዝኽእል ፍሉይ መርመራ’ውን የለን። እቲ መርመራ ኣብ ምልክታት ተመርኲሱን ካልኦት ኩነታት ብምእላይን ዝግበር እዩ። እቲ መርመራ ብዘይካ እቲ ልሙድ ክሊኒካዊ መርመራ፡ ራጂ፡ መርመራ ደምን ምናልባት እውን መርመራ ፈሳሲ መላግቦን ዘጠቓልል ክኸውን እዩ። ምስ ሶርያቲክ ኣርትራይተስ ብዝተሓሓዘ፡ እቶም ረቛሒታት ብቐንዱ ኣብ ረውማቶይድ ኣርትራይተስ ስለዘጋጥሙ፡ ኣብ ደምካ ረውማቶይድ ረቛሒታት ኣይክህልዉኻን እዮም። ደረጃታት SRን CRPን ግን ብማእከላይ ደረጃ ልዑል ክኸውን ይኽእል እዩ (2) ።
ጠንቂ
ጠንቂ ሕማም ሶርያቲክ ኣርትራይተስ ኣይፍለጥን፡ እንተኾነ ግን ናይ ሕማም ምክልኻል ረቛሒታት፡ ጀነቲካውን ከባብያውን ረቛሒታት ተራ ከም ዘለዎም ስምምዕ ኣሎ። ሶርያቲክ ኣርትራይተስ መብዛሕትኡ ግዜ ምስ ሕማም ቆርበት ሶርያሲስ ተተሓሒዙ ይረአ። ክልቲኦም ሕማማት ብመጠኑ ብውርሻ ዝመጹ ኮይኖም፡ ሓደ ሰብ መብዛሕትኡ ግዜ ኣብ ሓደ ስድራቤት በቲ ሕማም ዝተጠቕዑ ብዙሓት ክርኢ ይኽእል።
ምልክታትን ዝረኣየሉ ቦታታትን
ኣብ ሶርያቲክ ኣርትራይተስ፡ እቶም ዝተጠቕዑ መላግቦታት ተነቀፍቲ ክኾኑ፡ ክሓብጡን ክተርሩን ይኽእሉ። እዞም ምልክታት እዚኣቶም ኣብ ንግሆን ኣብ እዋን ዕረፍትን ዝገደዱ ኮይኖም፡ ምስ ምንቅስቓስ ድማ ይንኪ። ምልክታት ክፈላለዩ ይኽእሉ እዮም፡ እዚ ድማ ኣብቲ እቲ ሕማም ክሳብ ክንደይ ከም ዝሳዕረረን ኣየኖት መላግቦታት ከም ዝተጠቕዑን ይምርኮስ።
- ቃንዛ፡ ምትራርን ሕበጥን ኣብ ሓደ ወይ ልዕሊኡ መላግቦታት
- ኣብ መላግቦታት ምውሳኽ ሙቐት
- ዝሓበጠን ሶስጅ ዝመስልን ኣጻብዕትን ኣጻብዕቲ እግርን።
- ምልስላስ፡ ቃንዛን ሕበጥን ኣብ ልዕሊ መላግቦታት፡ ጭዋዳታትን ጅማውቲን
- ሓፈሻዊ ድኻም ብመልክዕ ሓይልኻ ምስኣን ( ክቱር ድኻም ) ።
- ምጉዳል ኣካላዊ ብቕዓት
PsA ኣብ ዝኾነ መላግቦን ጅማውቲን ሊጋመንትን ምስ ኣዕጽምቲ ዝተተሓሓዙሉን ክኽሰት ይኽእል። ብዛዕባ ዝተፈላለዩ መግለጺታት ዝያዳ ኣብዚ ኣንብቡ።
ብሰንኪ ሶርያቲክ ኣርትራይተስ ዝመጽእ ነድሪ ንኻልኦት ኣካላትን ኣካሊት ኣካላትና ክጸሉ ይኽእል። ስለዚ ሶርያቲክ ኣርትራይተስ ዘለዎም ሰባት ካልእ ናይ ጥዕና ጸገማት ከጋጥሞም ይኽእል እዩ፣ እዚ ድማ ኮሞርቢዲቲ ወይ ተርእዮ ክልተ ወይ ካብኡ ንላዕሊ ሓማማት ከጋጥሞም ይኽእል ። እዚ ብፍላይ ኣብ ከቢድ ሶርያቲክ ኣርትራይተስ ዝምልከት ኮይኑ፡ ንኣብነት ሕማማት ልብን ስርዓተ ደምን ከምኡ’ውን ሕማም ኣብ ስርዓተ ምሕቓቕ ምግቢ፡ ጭንቀት፡ ወይ ክቱር ጭንቀት፡ ሕማም ሽኮር፡ ሕማም ከብዲ ቁስሊ መዓንጣን ከጠቓልል ይኽእል።
ምስልታት፡ ቃንዛ መላግቦ ሕቖን ኣጻብዕትን ኣብ ሶርያቲክ ኣርትራይተስ ልሙድ እዩ። (iStock)
ክስተት
ኣብ ኖርወይ 0.6-0.7% (1) ናብ ዓቕመ ኣዳም ካብ ዝበጽሐ ህዝቢ ነጸርታ ሶርያቲክ ኣርትራይተስ ኣለዎም። ብግምት ብማዕረ ቁጽሪ ደቂ ተባዕትዮን ደቂ ኣንስትዮን ይጥቅዑ፣ ኣብ ዝኾነ ዕድመ ድማ ክኽሰት ይኽእል።
መብዛሕትኦም ሰባት ምልክታት ሶርያቲክ ኣርትራይተስ ቅድሚ ምፍላጦም ኣብ ቆርበቶም ሶርያሲስ ወይ ክቱር ተውሳስ ይረኣዮም። ይኹን እምበር፡ እቲ ጸገማት ቆርበትን መላግቦን ኣብ ገለ ኣጋጣሚታት ብሓንሳብ ዝኽሰት ኮይኑ፡ ሓሓሊፉ ድማ ቅድሚ እቲ ኩነታት ቆርበት ምፍጣሩ ሶርያቲክ ኣርትራይተስ ይኽሰት። ሶርያሲስ ዘለዎም ሰባት ካልኦት ዓይነታት ኣርትራይተስ ከም ረውማቶይድ ኣርትራይተስን ኦስቲዮኣርትራይቲስን ወይ ምርቃቕ የዕጽምቲ እውን ከማዕብሉ ከምዝኽእሉ ምፍላጥ ኣገዳሲ እዩ። ሶርያሲስ ምህላው ማለት ቃንዛ ወይ ካልእ ምልክታት መላግቦ ብሰንኪ ሶርያቲክ ኣርትራይተስ እዩ ማለት ኣይኮነን።
ቅድመ ገምጋምን ሕክምናን
ንሕማም ሶርያቲክ ኣርትራይተስ ክፍውስ ዝኽእል ሕክምና የለን፣ ግቡእ ሕክምና ግን ቃንዛን ነድሪን መላግቦ ክቕንስ ይኽእል፣ ከምኡ’ውን ንስራሕ መላግቦ ከማሓይሽ ይኽእል። ኣገዳሲ ዕላማ ሕክምና፡ እቲ ሕሙም ናይ ስራሕ ዓቕሙን ጽቡቕ ህይወት ዝነብሩሉ ኩነታት ብዝተኻእለ መጠን ምዕቃብ እዩ። እቲ ሕክምና ኣብ መንጎ ቀዋሚ ሓኪም፡ ሓኪም ቆርበት፡ ሓኪም ረውማቶሎጂን መብዛሕትኡ ግዜ ድማ ፊዚዮቴራፒስትን ኣርጎቴራፒስትን ብዝግበር ምትሕብባር ዝካሄድ እዩ።
ኣብ መጀመርታ ደረጃታትን ኣብ ቀሊል ኩነታትን፡ ሶርያቲክ ሕማም፡ ከም ሜቶትረክሰትን ባዮሎጂካዊ መድሃኒታትን ዝኣመሰሉ ሕማም ዝቕይሩ ጸረ-ረውማቲክ መድሃኒታት (DMARDs) ይጥቀሙ ።
ኣካላዊ ምንቅስቓስ ኣብ ምቁጽጻር ምልክታት ዓቢ ተራ ክጻወት ይኽእል። እኹል ኣካላዊ ምንቅስቓስ ጽቡቕ ምንቅስቓስ ንምዕቃብ ክሕግዝ ይኽእል፣ ደረጃ ነድሪ ንምንካይን ቃንዛ ንምንካይን ክሕግዝ ይኽእል። ኣካላዊ ምንቅስቓስ እንተ ጌርካ ወይ ዝኾነ ነገር እንተተሰኪምካ ንመላግቦታትካ ሓደገኛ ኣይኮነን። ቃንዛ እንተተሰሚዑካ ግን ቁሩብ ቅልል ዝበለ ነገር ክትስከም ከም ዘለካ መጠንቀቕታ ክኸውን ይኽእል እዩ።
ሕክምና ክሊማ ን ሶርያቲክ ኣርትራይተስ PsA ዓቢ ሓገዝ ክኸውን ይኽእል እዩ። ህጻናት፡ መንእሰያትን ዓበይትን ሕማም ሶርያቲክ ኣርትራይተስ ዘለዎም፡ ነቲ ናይ መንግስቲ ሓገዝ ንናይ ሕክምና ጉዕዞ ናብ ወጻኢ ሃገራት ከመልክቱ ይኽእሉ። ብዛዕባ እዚ ተወሳኺ ኣብዚ ኣንብቡ። ኣርትራይተስ ብኮርቲሶንን ካልኦት ንሕማም ምክልኻል ዝንክዩ መድሃኒታትን ይሕከም። ኮርቲሶን ከም ከኒናን ወይ ብመልክዕ መርፍእ ኣብ ጭዋዳ ወይ ኣብ መላግቦ ክወሃብ ይኽእል። ኣብ ዝኸበደ ኩነታት ናይቲ
ህይወት ምስ ሕማም ሶርያቲክ ኣርትራይተስ
ሶርያቲክ ኣርትራይተስ ኣብ ምንካይ ኣካላዊ ስራሕን ዓይነት ህይወትን ርኡይ ጸገማት ከስዕብ ይኽእል። ጽልዋ ሶርያቲክ ኣርትራይተስ PsA ኣብ ዓይነት ህይወትካ ምስ ናይ ረውማቶይድ ኣርትራይተስ (RA) ዝመሳሰል እዩ። ግን ንPsA ዝነብሩ ሰባት ካብቲ ንRA ዘለዎም ሰባት ዝረኽብዎ ጸጋታትን ሓገዛትን ኣዝዩ ዝወሓደ እዩ።
ናይ ስራሕ ዓቕሚን መሳለጥያታትን። መብዛሕትኦም ናይ ሶርያቲክ ኣርትራይተስ ዘለዎም ሰባት ኣብ ናይ ስራሕ ኩነታት ጽቡቕ ክሰርሑ ይኽእሉ፡ እዚ ግና እቲ ኩነታት ንዕኡ ዝምጥን እንተኾይኑ እዩ። ምምችቻው መሳለጥያታት ናይቲ ኣስራሒ ሓላፍነት እዩ፣ ምስ አርጎተራፓውት ብምምኽኻር፣ ናይ ስራሕ ቦታኻ ብዝተኻእለ መጠን ምስ ናይ ስራሕ ዓቕምኻ ክሰማማዕ ኣለዎ።
ሕዱር ሕማም ከም ዘለዎ ሰብ መጠን ብዛዕባ መሰላትካ ኣብዚ ኣንብብ።
ናይ ደገፍ መደባት። ሕዱር ሕማም ምስ ዘጋጥም፡ ሓደ ሰብ መብዛሕትኡ ግዜ ብርክት ዝበሉ ገንዘባውን ግብራውን ጥቕምታት ክረክብ መሰል ኣለዎ። ካብቲ ክሽፈነልካ ነገራት ንምጥቃስ፡- ገለ ካብቲ ንሕክምናን ስልጠናን ዝወጽእ ወጻኢታትካ ናይ ፊዚዮቴራፒስት ወጻኢን ክሽፈነልካ ይኽእል። መብዛሕትአን ሆስፒታላት እውን ናይ ገዛእ ርእሰን ማእከላት ትምህርትን ምልከትን (LMS) ኣለወን። ብዛዕባ እዚ ሓበሬታ ንምርካብ ኣብ ከባቢኹም ዝርከብ ቤት ጽሕፈት NAV ተወከሱ።
መስመር ቴሌፎን መሰላት FFO ከም ሕዱር ሕማም ዘለዎ ሰብ መጠን መሰልካ ዝምልከት ሕቶታት ሒዝካ ብቁጽሪ ቴሌፎን 23 90 51 55 ክትድውል እውን ትኽእል ኢኻ።
